فولیکول ساختار کوچک و کیسه مانندی در پوست میباشد که ریشه مو را احاطه کرده است. به گفته محققان آکادمی پوست آمریکا، به طور متوسط حدود صد هزار فولیکول مو در سر وجود دارد. در این متن با این ساختار که اهمیت به سزایی در چرخه رشد مو دارد بیشتر آشنا میشویم.
واژهی لاتین فولیکول از واژهی فولیس منشا میگیرد که به معنی کیسه میباشد. فولیکول مو ساختاری کیسه مانند است که مسئولیت رشد مو را بر عهده دارد. به همین علت ضعیف شدن فولیکولها ریزش و کم پشتی مو را به دنبال دارد.
موقعیت و توزیع فولیکولهای مو در بدن متفاوت است. به عنوان مثال، پوست کف دست فولیکول مو ندارد در حالی که پوست سر، ساعد، ساق و اندام تناسلی دارای فولیکولهای موی فراوان است. فولیکولها، ریشههای مو را احاطه کرده اند. ریشه مو از سلولهای پروتئینی تشکیل شده است و از طریق رگهای خونی مجاور تغذیه می کند. با ایجاد سلولهای بیشتر، موها از پوست خارج شده و به سطح پوست می رسند. غدد چربی در نزدیکی فولیکول های مو روغن تولید میکنند که باعث تغذیه مو و پوست سر میشود.
فولیکول خود دارای اجزای متعددی است، همچنین اجزای بسیاری در تعامل با آن قرار دارند که در ادامه ساختار و عملکرد هر یک را بررسی خواهیم کرد:
درمال پاپیلا
درمال پاپیلا یا پاپیلای پوستی به شکل حلقههای مویرگی است که بافتی محکم را تشکیل دادهاند. در این بخش تقسیم سلولی معمولا به ندرت و یا اصلا اتفاق نمیافتد. این برجستگی در پایه فولیکول قرار دارد و سلولهای مو را تغذیه میکند.
ماتریکس
اطراف پاپیلا را بخش دیگری به نام ماتریکس برگرفته است که مسئولیت تشکیل سلولهای پایه ای برای تولید مو را بر عهده دارد. عمق ماتریکس مو در پوست بین ۲ تا ۷ میلیمتر میباشد که در نواحی مختلف بدن، متفاوت است.
غلاف ریشه مو
غلاف یکی از بخشهای مهم و اساسی در مو میباشد که در اصل دارای دو بخش داخلی و خارجی است. بخش خارجی غلاف ریشه دارای سلولهای مکعبی شکل است. غلاف داخلی نیز از سه لایه تحت عنوانهای لایه هنل، لایههاکسلی و کوتیکول داخلی تشکیل شده است.
عضله راستکننده مو
هر فولیکول مو به یک ماهیچه کوچک متصل است که عضله راستکننده مو نام دارد. همان طور که از نام این ماهیچه پیداست، انقباض آن باعث ایستادگی مو میشود. این ماهیچه غیر ارادی عمل میکند و در زمان احساس سرما، هیجان و یا ترس باعث راست ایستادن مو میشود. جالب است بدانید که موهای ناحیه صورت فاقد این عضله میباشند.
غده سبابه
این غده که غده سباسه هم گفته میشود، در اتصال با فولیکول مو قرار دارد و مادهای روغنی یا مومی تراوش میکند، که سبب نرمی مو میشود.
برآمدگی(bulge)
این بخش که در غلاف خارجی قرار دارد، دارای سلولهای بنیادی میباشد که در ترمیم و بهبود سلولهای مو نقش دارند.
چرخه رشد مو
به طور متوسط هر ماه هر تار مو حدود یک سانتیمتر رشد میکند. میزان رشد موهای شما میتواند تحت تاثیر سن، نوع مو و سلامت کلی شما باشد.
موهای بدن انسان به صورت چرخهای از فولیکولها خارج میشوند. در چرخه ی رشد موها به طور کلی سه مرحله تحت عنوانهای آناژن، کاتاژن و تلوژن وجود دارد.
مرحله آناژن
در این مرحله موها از ریشه شروع به رشد می کنند. این مرحله معمولاً بین سه تا هفت سال در موهای سر به طول میانجامد. و در سایر موهای بدن بین یک تا شش ماه میباشد. در هر لحظه چیزی در حدود ۸۵ درصد از موها در این مرحله قرار دارند
مرحله کاتاژن
در این مرحله رشد کند شده و فولیکول مو در این مرحله کوچک میشود. در این مرحله فولیکول از درمال پاپیلا جدا میشود. طول این دوره کوتاه بوده و در حدود دو تا چهار ماه طول میکشد.
مرحله تلوژن
در این مرحله که حدود سه تا چهار ماه طول میکشد، فعالیتهای سلولی متوقف میشوند و موهای قدیمی میریزند و موهای جدید از همان فولیکول مو شروع به رشد میکنند.
فولیکولهای مو فقط مسئول رشد موهای شما نیستند، بلکه بر ظاهر موهای شما نیز تأثیر میگذارند. شکل سطح مقطع فولیکول تعیین میکند که موهای شما چقدر فر و یا چقدر صاف هستند.
فولیکولهای دایره ای موهای صاف تولید میکنند در حالی که فولیکولهای بیضی شکل موهای مجعد را تولید میکنند. در واقع تفاوت در شکل سطح مقطع فولیکول مو باعث تفاوتهای نژادی و تفاوت در حالت مو بین ژاپنیها و آفریقاییها شده است!
فولیکولهای مو در تعیین رنگ موهای شما نیز نقش دارند. مو رنگدانه خود را از وجود ملانین میگیرد. ملانین در دو نوع اوملانین و یا فوملانین میتواند وجود داشته باشد. ژنهای شما تعیین میکنند که آیا اوملانین دارید یا فوملانین، و همچنین چه مقدار از هر رنگدانه را میتوانید داشته باشید. برای مثال مقدار زیادی اوملانین سبب تیره شدن رنگ مو میشود و رنگ مو به سمت سیاهی میرود؛ همچنین مقدار متوسط آن موها را قهوهای میکند و مقدار بسیار کمی از آن باعث بلوندی مو میشود. از طرف دیگر، فوملانین نیز تناژ قرمز را به رنگ موهایتان اضافه میکند. ملانین در سلولهای فولیکول مو ذخیره میشود. فولیکولهای مو شما میتوانند با افزایش سن توانایی تولید ملانین را از دست بدهند، که در نهایت منجر به رشد موهای سفید میشود.
یک انسان به طور میانگین حدود صدهزار فولیکول مو در پوست سر خود دارد. هر یک از این فولیکولها چندین بار توانایی ساخت تارهای مو را دارند. ضعیف شدن فولیکولهای مو، رشد تارهای مو را مختل میکند و میتواند یکی از علل اصلی ریزش مو و طاسی در افراد باشد. تقویت این واحد سازنده و مراقبت اصولی از آن میتواند تاثیر مهمی در جلوگیری از ریزش مو داشته باشد.