آکنه یک بیماری مزمن و التهابی پوستی است که باعث ایجاد لک و جوش به خصوص در ناحیه صورت، شانهها، کمر، گردن، سینه و بازوها میشود. جوشهای سرسفید، جوشهای سر سیاه، کیستها و ندولها همه از انواع آکنهها به شمار میروند.
در واقع آکنه به عنوان شایعترین بیماری پوستی شناخته میشود؛ به طوری که در ایالات متحده آمریکا، سالانه ۵۰ میلیون نفر تحت تاثیر این بیماری قرار میگیرند.
آکنهها در هر سنی ممکن است بر روی پوست پدیدار شوند؛ اما دوران بلوغ، زمانی که غدد چربی فعال میشوند، بروز آنها بسیار شایعتر است. به طوری که طبق تحقیقات انجام شده، ۸۵ درصد از افرادی که در سنین ۱۲ تا ۲۴ سال هستند، حداقل یک بار با آکنه مواجه شدهاند. به طور کلی آکنه یک بیماری پوستی خطرناک نیست؛ اما میتواند از خود رد به جا گذاشته و در زیبایی پوست تاثیرگذار باشد.
ژنتیک، چرخه قاعدگی، اضطراب و استرس، آب و هوای گرم و مرطوب و استفاده از مواد آرایشی مبتنی بر روغن از عواملی هستند که میتوانند در ایجاد آکنه تاثیرگذار باشند.
علت ایجاد آکنه و جوش
پوست انسان دارای منافذی است که به غدد چربی زیر پوست متصل میشوند. فولیکولها غدد را به این منافذ متصل میکنند. غدد چربی در زیر پوست، روغنی تحت عنوان سبوم تولید میکنند. سبوم سلولهای مرده پوست را از طریق فولیکولها به سطح پوست میبرد. یک موی کوچک از طریق فولیکول به بیرون از پوست رشد میکند. وقتی این فولیکولها مسدود میشوند، جوشها رشد میکنند و چربی زیر پوست جمع میشود. سلولهای پوست، سبوم و مو به وسیله باکتریها عفونی شده و باعث ایجاد تورم میشود. هنگامی که این ساختار شروع به از بین رفتن میکند، آکنه ایجاد میشود.
پروپیونی باکتریوم آکنه (P. acnes) نام باکتریهایی است که روی پوست زندگی میکنند و در عفونت جوشها نقش دارند. تحقیقات نشان میدهد که شدت و فراوانی آکنه به سویه باکتریها بستگی دارد و همه باکتریهای آکنه باعث ایجاد جوش نمیشوند.
عوامل بسیاری میتوانند در بروز آکنه تاثیرگذار باشند، اما تصور میشود که علت اصلی این بیماری مربوط به عوامل هورمونی و افزایش سطح آندروژن باشد.
آندروژن نوعی هورمون است که سطح آن با شروع دوران نوجوانی افزایش مییابد و در زنان، به استروژن تبدیل میشود. افزایش سطح آندروژن باعث رشد غدد چربی زیر پوست میشود. غده بزرگ شده سبوم بیشتری تولید میکند. سبوم بیش از حد میتواند دیوارههای سلولی در منافذ را بشکند و باعث رشد باکتریها شود.
همانطور که پیش از این گفتیم، به جز تغییرات هورمونی عوامل دیگری نیز میتوانند در بروز آکنه تاثیرگذار باشند، از جمله: ژنتیک، برخی از داروهای حاوی آندروژن و لیتیوم، مصرف لوازم آرایشی مبتنی بر چربی، استرس و اضطراب، قاعدگی و …
درمان آکنه
انتخاب بهترین راهکار درمانی برای درمان آکنه به شدت و پایداری آکنه بستگی دارد. برای مثال آکنههای خفیف را میتوان با داروهای بدون نسخه (OTC) مانند ژل، صابون، پد، کرم و لوسیون که روی پوست استفاده میشود، درمان کرد. کرمها و لوسیونها برای پوستهای حساس بهترین هستند. ژلهای مبتنی بر الکل پوست را خشک میکنند و برای پوستهای چرب بهتر هستند.
داروهای آکنه OTC ممکن است حاوی مواد فعال زیر باشند:
• رزورسینول: به تجزیه جوشهای سرسیاه و سرسفید کمک میکند.
• بنزوئیل پراکسید: باکتریها را میکشد و تولید سبوم را کند میکند.
• اسید سالیسیلیک: به تجزیه جوشهای سر سیاه و سرسفید و کاهش التهاب و تورم کمک میکند.
• Retin-A: به باز کردن منافذ از طریق گردش سلولی کمک میکند.
• اسید آزلائیک: سلولهایی که فولیکولها را پوشاندهاند، تقویت میکند، فوران سبوم را متوقف میکند و رشد باکتریها را کاهش میدهد.
برای درمان آکنههای متوسط تا شدید، پیشنهاد میشود با مشورت با متخصص پوست، بهترین راهکار درمانی را انتخاب کنید. در این مرحله متخصص پوست ممکن است یک ژل یا کرم مشابه داروهای OTC اما قویتر، یا یک آنتی بیوتیک خوراکی یا موضعی تجویز کنند. در ادامه به بررسی تعدادی از این راهکارهای درمانی میپردازیم:
تزریق کورتیکواستروئید
اگر کیست آکنه به شدت ملتهب شود، ممکن است پاره شده و منجر به ایجاد زخم شود. در این حالت متخصص ممکن است کیست ملتهب را با تزریق یک کورتیکواستروئید رقیق شده درمان کند. این روش میتواند به جلوگیری از زخم، کاهش التهاب و سرعت بخشیدن به بهبود آکنه کمک کند.
آنتی بیوتیکهای خوراکی
پزشک متخصص پوست برای بیماران مبتلا به آکنه متوسط تا شدید ممکن است مصرف آنتیبیوتیکهای خوراکی را تا مدت ۶ ماه تجویز کند. هدف از این کار، کاهش جمعیت باکتریهای عامل بروز آکنه است. به طور معمول مصرف آنتی بیوتیک با دوز بالا شروع میشود و با از بین رفتن آکنه، دوز مصرفی کاهش مییابد.
در برخی موارد باکتریها میتوانند به آنتی بیوتیک مقاوم شوند و در این زمان مصرف آنتی بیوتیک دیگری مورد نیاز است.
به طور معمول در بین آنتی بیوتیکهای موجود، اریترومایسین و تتراسایکلین برای درمان آکنه توسط پزشک تجویز میشوند.
داروهای ضد بارداری خوراکی
داروهای ضد بارداری خوراکی میتوانند با سرکوب غده بیش فعال به کنترل آکنه در زنان کمک کنند. مصرف این دسته از داروها بایستی با مشورت با دکتر زنان مصرف شود.
ضد میکروبیهای موضعی
هدف از ضد میکروبیهای موضعی نیز کاهش جمعیت باکتریهای عامل بروز این معضل در بیماران مبتلا به آکنه متوسط تا شدید است. به عنوان مثال میتوان به کلیندامایسین و سولفاستامید سدیم اشاره کرد.
ایزوترتینوئین
ایزوترتینوئین یک رتینوئید قوی و خوراکی است که برای درمان آکنه شدید که به سایر داروها و درمانها پاسخ نداده است، استفاده میشود.
از آن جایی که مصرف این دارو با احتمال بروز عوارض جانبی بالقوه جدی همراه است، بایستی به صورت کاملا کنترل شده مصرف گردد. عوارض جانبی میتوانند شامل خشکی پوست، خشکی لبها، خونریزی از بینی، تغییرات خلق و خوی و ناهنجاریهای جنینی در صورت استفاده در دوران بارداری باشند.
اگرچه آکنه بیماری خطرناکی نیست، اما از آن جایی که میتواند بر روی ظاهر افراد و در نتیجه بر روی اعتماد به نفس آنها تاثیرگذار باشد؛ بهتر است تا در صورت بروز حالتهای متوسط تا شدید حتما به پزشک مراجعه کنید و با انتخاب بهترین راهکار درمانی، بهترین نتیجه را به دست آورید.
