ساقه مو از سه قسمت تحت عنوان مدولا، کورتکس و کوتیکول مو تشکیل شده است. کوتیکول خارجی ترین لایه از ساقه مو را تشکیل می دهد و همانند هر نوع لایه خارجی دیگری در بدن، نقش محاظت از لایه های زیرین خود را برعهده دارد؛ به همین دلیل تحت عنوان پوشش مو نیز شناخته می شود.
کوتیکول یا پوشش مو بیرونی ترین لایه از ساختار ساقه مو می باشد. کوتیکول مو دارای سلول های فلس مانندیست که مثل پولک های ماهی روی یکدیگر قرار گرفته اند و پوششی را به عنوان محافظ بر روی ساقه مو ایجاد کرده است. این پوشش لایه های زیرین را از عوامل محیطی محافظت و همانند یک سپر عمل می کند. پس تمامی اعمالی که شما روی موهای خود انجام می دهید، کوتیکول را بیشتر از بخش های دیگر ساقه ی مو تحت تاثیر قرار می دهد؛ مثل استفاده از سشوار و اتوی مو. همچنین بسیاری از محصولات حالت دهنده مو برای صاف شدن ساختار کوتیکول فرموله شده اند.
هر یک از سلول های فلس مانند کوتیکول حدود ۰٫۵ میکرومتر ضخامت و ۶۰ میکرومتر طول دارند. ظاهر فلس مانند سلول های این لایه سبب نفوذپذیری این لایه شده است. همین ویژگی باعث می شود تا رنگ موهای دائمی بتوانند از این لایه عبور کنند و به لایه ی زیرین رسیده و روی آن تاثیر گذارند.
کوتیکول سالم کاملا صاف است و به موهای شما درخشندگی می بخشد و لایه های داخلی را از آسیب محافظت می کند. همچنین حالت نرمال و انعطاف پذیری موهای شما را حفظ می کند. با این حال، فرآیندهای شیمیایی و هوازدگی می تواند کوتیکول را به شکل شاخی درآورده و این تعادل را مختل کند. در نتیجه باعث خشکی، زبری و شکنندگی موهای شما گردد. همچنین تارهای مو در این حالت به راحتی الکتریسیته ساکن پیدا می کنند. استفاده نادرست از ابزار، حرارت و استفاده بیش از حد از مواد شیمیایی می تواند باعث آسیب به لایه کوتیکول مو شده و یکپارچگی موها را تضعیف کند. بهتر است بدانید که موهای بلند معمولا کوتیکول آسیب دیده تری نسبت به موهای کوتاه دارند چرا که مدت طولانی تری از عمر آن ها گذشته است و در مقایسه با موهای کوتاه ، بیشتر در معرض آسیب بوده اند.
این لایه ی بی رنگ و نازک ۱۰ درصد از وزن مو را تشکیل می دهد و وضعیت عمومی و ظاهری مو به وضعیت سلامت آن بسیار وابسته است. به طور کلی کشسانی و انعطاف پذیری مو وابستگی مستقیمی به این لایه دارد. همچنین آسیب به کوتیکول مستقیم بر خشکی و زبری و آسیب پذیری تارهای مو اثر می گذارد. اگر یک برش عرضی از ساقه مو را در نظر بگیریم کوتیکول ضخامتی در حدود ۵ میکرومتر را دارا است. کوتیکول مو با وجود این که نقش محافظت از لایه های داخلی را برعهده دارد، ولی نسبت به حرارت بسیار بالا حساس است. استفاده از اتوی مو و یا سشوار با حرارت بالا و فاصله ی نزدیک می تواند سبب آسیب به این لایه شود و به مرور زمان، ساقه مو این لایه را از دست می دهد و لایه های زیرین در معرض آسیب های محیطی قرار می گیرند.
کوتیکول به طور کلی دارای شش لایه می باشد که از خارج به داخل عبارتند از: سطح مو، اپی کوتیکول، لایه A، کوتیکول خارجی، کوتیکول داخلی و در نهایت مجموعه غشا سلولی. در ادامه نقش هر یک از این لایه ها را بررسی خواهیم کرد.
سطح مو: گفتیم که کوتیکول از ۶ لایه تشکیل شده است. در این مقاله خارجی ترین لایه که در معرض محیط قرار می گیرد را به عنوان سطح مو می شناسیم.
اپی کوتیکول: این بخش به طور کلی ساختاری پروتئینی دارد که با ایجاد پیوند های کووالانسی با لایه های اسید چرب تکمیل شده است. این لایه با ضخامتی در حدود ۵۰ تا ۷۰ آنگستروم نقش مهمی در بروز ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مو را بر عهده دارد.
لایهA : محکم ترین بخش کوتیکول متشکل از کراتین و غنی از آمینواسید سیستئین است که سبب ایجاد استحکام در لایه ی کوتیکول مو می شود.
کوتیکول خارجی: همانند لایه قبل میزان آمینواسید سیستئین در این لایه بسیار بالاست با این تفاوت که به علت دارا بودن درصد کمتری از این آمینواسید میزان کمتری استحکام را سبب می شود.
کوتیکول داخلی: این لایه همچنان همانند لایه قبل در استحکام مو نقش دارد، ولی استحکام این لایه از لایه قبل (کوتیکول خارجی مو) کمتر است .
مجموعه غشا سلولی: این لایه سبب اتصال سایر لایه های کوتیکول مو به یکدیگر می گردد. که خود شامل سه بخش می باشد. یکی از این لایه ها حاوی پلی ساکارید بوده و لایه دلتا نام دارد و دو لایه دیگر دارای چربی بوده و لایه بتا نام دارند. لازم به ذکر است که لایه دلتا توسط دو لایه بتا احاطه شده است.
موارد بسیاری بر روی سلامت کوتیکول مو و استحکام مو تاثیرگذار است که در ادامه تعدادی از آن ها را بررسی خواهیم کرد:
رژیم غذایی: مواد غذایی غنی از ویتامین می توانند به جلوگیری از شکست مو و بهبود آن کمک کنند.
شامپو و مواد شوینده: گاهی اوقات انتخاب شامپوی نامناسب و ناسازگار با مو می تواند سبب آسیب فراوان به کوتیکول مو گردد. پس ضمن شناخت نوع و وضعیت موی خود، همواره شامپویی را انتخاب کنید که بیشترین سازگاری را با موی شما دارد.
خشکی مو: خشکی مو می تواند ناشی از محیط زندگی، دوش آب داغ و استفاده زیاد از اتوی مو و سشوار با حرارت بالا و فاصله غیر استاندارد باشد، که در صورت استفاده مداوم سبب آسیب به کوتیکول مو می گردد.
موخوره: موخوره می تواند به سرعت تمام طول تار مو را درگیر کند و سبب شکستگی در تار مو شود. پس اگر دچار موخوره شدید به سرعت انتهای مو را کوتاه کنید و سپس به دنبال راه درمان و همچنین پیشگیری از موخوره دوباره باشید.
مصرف بیش از حد مواد شیمیایی: شاید در ابتدا پس از استفاده از ماسک ها و نرم کننده های مو، ظاهر جذاب تری را در موهای خود مشاهده کنید، ولی استفاده مداوم از آن ها سبب آسیب به کوتیکول مو می گردد.
زیبایی و ظاهر موی شما ارتباط مستقیم با سلامت کوتیکول موی شما دارد. هر اقدامی که باعث به هم خوردن نظم پولک های کوتیکول مو شود، باعث می شود موی شما وز و ناسالم دیده شود و زیبایی و درخشندگی لازم را نداشته باشد.
