درک و شناخت ِساختمان مو چندان دشوار نیست. آنچه ما از بیرون می بینیم، این است که مو از داخل پوست سر برآورده و رشد می‌کند. اما در اصل مو داخل فولیکول مو جای دارد. حال فولیکول مو چیست؟ فولیکول به زبان ساده، تولیدکننده مو است و عملکرد آن هم در بدن ما و هم در بدن سایر پستانداران یکسان است. برای درک و آشنایی بیشتر با ساختار مو با این مطلب همراه باشید..
نگاهی به لایه‌ها و ساختمان مو
اگر بخواهید ساختمان مو را به شکل طبقه‌بندی شده در نظر بگیرید، باید بدانید که این ساختمان سه طبقه مجزا دارد:
۱٫ شفت: آن بخشی که از مو می‌بینیم و از پوست سر یا سایر نواحی بدن بیرون زده است. به این بخش از مو در ساختمان مو ساقه ی مو نیز گفته می‌شود.
۲٫ ریشه: طبقه‌بعدی در ساختمان مو، ریشه مو است که قابل رویت نیست و بخش زیرین پوستی که مو از آن رویش می‌کند را تشکیل می‌دهد.
۳٫ فولیکول: محل رشد ریشه مو که اولین و اساسی‌ترین بخش مو است؛ چرا که حیاط یک شاخه مو در ساختمان مو، به آن بستگی دارد.
• بالب: در این قسمت رنگ مو تعیین می‌شود. بسته به اینکه موی یک شخص مشکی یا سفید یا بلوند باشد، رنگ این قسمت متغیر و متفاوت است.
ساختمان مو دارای جزئیات و عناصر بیشتری می‌باشد، اما هدف ما بیشتر پرداخت به سه طبقه‌ی اصلی نامبرده و لایه‌های مو است که می‌توان گفت، اصل و اساس آن را تشکیل می‌دهند. کل مو از کراتین تشکیل شده است و در سایر نواحی بدن مانند ناخن‌ها هم می‌توانید آن را بیابید. کراتین یک پروتئین قوی است.
هر شاخه‌ای از مو به جز داشتن یک ساختمان چند طبقه که از محل رویش تا بیرون آمدن از پوست و رشد آن را شامل می‌شود، دارای چند لایه جداگانه نیز هست. این لایه‌ها داخلی، میانی و خارجی هستند.
• لایه‌ی داخلی مو در ساختمان مو، سبب انعکاس نور می‌شود. این لایه بیشتر در موهای افرادی دیده می‌شود که ضخیم‌ترین موها را دارند. بنابراین اگر موهای کرکی و بسیار نازک دارید، می‌توانید مطمئن باشید که این لایه در موهایتان وجود ندارد. نام این لایه‌ی داخلی در ساختمان مو، مدولا است. همچنین این لایه کمک می‌کند تا وقتی موها در آفتاب یا نور زیاد قرار می‌گیرند، دارای انعکاس و براقیت بوده و وقتی داخل سایه یا نور بسیار کم قرار می‌گیرند مات باشند. این تمایز باعث می‌شود ظاهر مو نیز تحت تاثیر قرار بگیرد. لازم به ذکر است که عدم وجود این لایه در مو، تغییری در خاصیت و شکل ظاهری آن ایفا نمی‌کند و در صورت حذف شدن، آسیبی به مو و بافت آن وارد نمی‌شود.
• لایه‌ی خارجی مو بخش دیگری از مو است که هیچ نوع رنگی ندارد و بسیار بسیار نازک می‌باشد. این لایه مسئول آن است که از لایه‌ی میانی مو محافظت به عمل آورد. اسم این لایه به طور معمول، کوتیکول نام دارد.
• لایه‌ی میانی مو در ساختمان مو تعیین‌کننده‌ی ویژگی‌های مو است. در این لایه شما می‌توانید مشخصات ِظاهری و باطنی مو را که مانند کدهای از پیش نوشته شده برای مو هستند بیابید. رنگ مو، ظاهر مو (مجعد، صاف، وز و ..)، میزان استحکام و کلفتی مو و غیره در این لایه مشخص می‌شود. نام این لایه نیز کورتکس می‌باشد.
در تصویر زیر شما می‌توانید ظاهر و بافت مو را از زیر میکروسکوپ و بسیار جزئی‌تر مشاهده کنید. حالت فلس مانند مو که در این تصویر بسیار واضح است در واقع همان بخش پوشش یا کوتیکول مو در ساختمان مو می‌باشد:
نگاهی به فولیکول مو در ساختمان مو
برای درک بهتر ساختمان مو باید نگاه جزئی‌تری به فولیکول مو داشته باشیم. اگر کمی به پیاز مو و ریشه مو دقت کنیم (زیر پوست سر) به خوبی به این درک خواهیم رسید که رشد دسته‌ای در پوست سر و پیاز مو وجود دارد و موهای سر یا بسیاری از نواحی بدن تک به تک رشد نمی‌کنند.
این چند عدد مویی که به شکل دسته‌ای رشد می‌کنند، توسط غشاء احاطه می‌شوند (مانند ساقه‌های یک گل که با یک روبان می‌توانند جمع شوند) و پس از آن توسط آن غشاء در پوست سر یا کف سر (آنچه ما از بیرون پوست سر مشاهده می‌کنیم) به طور منظم پخش می‌شوند.
آنچه ما می‌بینیم موهای منظمی هستند که با فاصله بسیار کم از کف سر بیرون زده‌اند، اما در واقع در زیر این لایه از ساختمان مو، یک توزیع حساب شده شکل می‌گیرد. به هر کدام از این دانه‌های مو که از کف سر بیرون آمده‌اند و یک واحد مشخص را تشکیل داده‌اند واحد فولیکولی اطلاق می‌شود.
چه عناصری خاصیت ظاهری مو را تعیین می‌کنند؟
عناصر مختلفی در تعیین خاصیت ظاهری مو نقش دارند که از جمله‌ی آنها می‌توان به سن، جنسیت و نژاد اشاره کرد. هر شخصی بسته به اینکه از چه والدینی و چه نژادی به دنیا می‌آید، می‌تواند ساختمان موی متفاوتی با شخص دیگری داشته باشد.
این عناصر در تعیین قطر مو، رنگ و فرم یا حالت ظاهری آن نیز موثر هستند. همچنین این ژنتیک و خانواده‌ی یک فرد است که تعیین‌کننده شکل ریزش مو یا طاسی می‌باشد. به طور معمول، آقایان کاندیدای در اولویت بالاتر نسبت به خانم‌ها در ریزش مو به حساب می‌آیند. در مقایسه مابین ده مرد و ده زن هم سن و سال با یکدیگر تعداد بیشتری از مردان را می‌توان یافت که با ریزش موی ارثی دست و پنجه نرم می‌کنند (لازم به ذکر است که مقصود از ریزش مو در اینجا، ریزش فصلی و دوره‌ای موها نیست و به ریزش و عدم رشد مجدد همیشگی موها در افراد اشاره داریم).
البته به جز ژن‌ها و محیط زندگی، تغذیه و سبک زندگی نیز بر روی ظاهر موها و عمر مفید آنها بسیار موثر هستند؛ به طبع فردی که میزان بیشتری پروتئین در رژیم غذایی خود داشته باشد، دارای موهای ضخیم‌تر و شفاف‌تر است چرا که تغذیه بر روی موها و ضخیم یا نازک شدن آنها بسیار موثر هستند.
